Temyiz Mahkemesi: Yargıtay

Yargıtay

• Adli mahkemelerce verilen kararların ve kanunların başka mercilere bırakmadığı kararların son inceleme merciidir.
• Yargıtay, Anayasa ve diğer mevzuatta belirtilen görevleri yerine getiren bağımsız yüksek mahkemedir. (2797 sayılı Kanun)
• Yargıtay üyeleri, birinci sınıfa ayrıldıktan sonra 3 yıl görev yapmış, birinci sınıfa ayrılmayı gerektirecek nitelikleri kaybetmemiş adli yargı hakim ve savcılar ile bu meslekten sayılanlar arasından HSK tarafından seçilir.
• Yargıtay üyelerinin görev süresi 12 YILDIR. Bir kimse iki defa Yargıtay üyeliğine seçilemez.
• Yargıtay Birinci Başkanı, Yargıtay’ı temsil eder ve en az 6 yıl Yargıtay üyeliği yapmış kişiler arasından seçilir.
• Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Başsavcı vekili, Birinci Başkanvekili seçilebilmek için en az 5 yıl Yargıtay üyeliği yapılmış olması gerekir.
• Daire başkanı seçilebilmek için en az 3 yıl Yargıtay üyeliği yapılmış olması gerekir.
• Boşalan üye sayısı 10’u bulunca, onuncu üyeliğin boşaldığı tarihten itibaren 2 AY içinde seçim yapılması zorunludur.
• Görev süresi sona erenler HSK tarafından adli yargıda sınıf ve derecelerine uygun göreve atanırlar. Atama gerçekleşene kadar özlük hakları Yargıtay tarafından karşılanmaya devam eder.

Görevleri

• 2797 sayılı Kanun 13. maddeye göre Yargıtay’ın görevi şunlardır:
  • Adliye mahkemelerince verilen ve kanunun başka bir adli yargı merciine bırakmadığı karar ve hükümleri ilk ve son merci olarak inceleyip karara bağlamak,
  • Yargıtay Başkan ve üyeleri ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı vekili ve özel kanunlarında belirtilen kimseler aleyhindeki görevden doğan tazminat davalarına ve bunların kişisel suçlarına ait ceza davalarına ve kanunlarda gösterilen diğer davalara ilk ve son derece mahkemesi olarak bakmak,
  • Kanunlarla verilen diğer işleri görmek.

Organları ve Organların Görevleri

• Yargıtay karar organları şunlardır:(madde 3)
  • Daireler,
  • Hukuk Genel Kurulu,
  • Ceza Genel Kurulu,
  • Büyük Genel Kurul,
  • Başkanlar Kurulları,
  • Birinci Başkanlık Kurulu,
  • Yüksek Disiplin Kurulu,
  • Yönetim Kurulu.

Daireler ve Görevleri

• Yargıtay’da 12 HUKUK ve 12 CEZA dairesi vardır. Her dairede bir başkan ve yeteri kadar üye bulunur.
• Daireler, hukuk daireleri ve ceza daireleri olarak iş bölümü esasına göre çalışır. Dairelerin iş bölümünün belirlenmesi esasları Başkanlar Kurulunun sunduğu teklifin Büyük Genel Kurulda kabul edilmesiyle gerçekleşir.
• İş bölümü esaslarının belirleneceği Büyük Genel Kurul toplantısı, üye tamsayısının salt çoğunluğu ile toplanır ve katılanların salt çoğunluğu ile karar verir. Eşitlik halinde Başkanın oyu belirleyicidir. Büyük Genel Kurul, teklifi doğrudan kabul edebileceği gibi üye tamsayısının onda birinin teklifi ile değişiklikte yapabilir.(2797 sayılı Kanun m.14)

Hukuk ve Ceza Genel Kurulları

• 2797 sayılı Kanun 7. maddesindeki düzenlenmelere göre;
  • Hukuk genel kurulu, hukuk daireleri başkan ve üyelerinden; ceza genel kurulu, ceza daireleri başkan ve üyelerinden oluşur.
  • Toplantılarda daire başkanlarından en az yarısından bir fazlası bulunması zorunludur. Başkanlar yeter sayısında eksik olması halinde o başkanın yerine dairesindeki en kıdemli üye toplantıya katılır.
  • Birinci Başkanın katılamadığı toplantılara hukuk daireleri için hukuk dairelerinden seçilmiş olan başkanvekili, ceza daireleri için ceza dairelerinden seçilmiş olan başkanvekili katılır.
  • Ceza genel kurulu içtihadı birleştirme toplantılarına Yargıtay Başsavcısı ve Başsavcı vekili de katılır.
  • Yargıtay Başsavcısı ve Başsavcı vekili itiraz ettiği konularda görüş bildirmek ancak oya katılmamak üzere Ceza Genel Kuruluna katılabilir.

Büyük Genel Kurul

• Yargıtay Büyük Genel Kurulu;
  • Birinci Başkan,
  • Birinci başkanvekilleri,
  • Daire başkanları,
  • Üyeler,
  • Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı,
  • Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı vekilinden oluşur.
• Büyük Genel Kurul, dairelerin mevcudunun 5 kişi olduğu düşünülerek elde edilen toplamın en az üçte ikisi ile toplanır. Ancak bu toplantı yeter sayısı, Ceza Genel Kuruluna katılması zorunlu üye sayısının üçte ikisi kadar ceza dairesi üyesi ile hukuk ve ceza daireleri başkanlarının en az yarısından fazlası toplantıda hazır bulunmalıdır. (m.8)
• Başkanlar yeter sayısı, diğer başkanlarla doldurulmak mümkün oldukça en kıdemli üye ile doldurulamaz. (m.8)
• Yargıtay Büyük Genel Kurulunun görevleri şunlardır: (m.16)
  • Birinci Başkanı, birinci başkanvekillerini, daire başkanlarını ve bu Kanunda gösterilen kurulların üyelerini seçmek,
  • Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı vekili adaylarını belirlemek,
  • Özel kanunların Yargıtay üyelerinin katılmasını öngördüğü kurullara üye seçmek veya üye adayı belirlemek,
  • Yargıtay İç Yönetmeliğini yapmak ve gerektiğinde değiştirmek,
  • Hukuk Genel Kurulunun benzer olaylarda birbirine aykırı biçimde verdiği kararları ile Ceza Genel Kurulunun yine benzer olaylarda birbirine aykırı olarak verdiği kararları arasındaki uyuşmazlıkları gidermek,
  • Hukuk Genel Kurulu ile Ceza Genel Kurulu arasındaki içtihat uyuşmazlıklarını gidermek,
  • Hukuk Genel Kurulu ile bir hukuk dairesi veya bir ceza dairesi arasındaki içtihat uyuşmazlıklarını gidermek,
  • Ceza Genel Kurulu ile bir ceza dairesi veya bir hukuk dairesi arasındaki içtihat uyuşmazlıklarını gidermek,
  • Bir hukuk dairesi ile bir dairesi ceza arasındaki içtihat uyuşmazlıklarını gidermek,
  • Yukarıdaki uyuşmazlıklarda gerektiğinde içtihatları birleştirmek,
  • Kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek.
• Yargıtay Büyük Genel Kurulu görevlerinin yapılmasında, içinden seçtiği bir komisyona hazırlık çalışması yaptırabilir.
• Yargıtay Büyük Genel Kurulunun kararları kesin olup, bu kararlar aleyhine başka bir yargı merciine başvurulamaz. (m.16)

Başkanlar Kurulları ve Görevleri

• Başkanlar Kurulları aşağıdaki kişilerden oluşur:
  • Birinci başkan,
  • Birinci başkanvekili,
  • Daire başkanları.
• Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulu;
  • Birinci Başkan,
  • Hukuk dairelerinden seçilen birinci başkanvekili,
  • Hukuk daireleri başkanlarından oluşur.
• Ceza Daireleri Başkanlar Kurulu;
  • Birinci Başkan,
  • Ceza dairelerinden seçilen birinci başkanvekili,
  • Ceza daireleri başkanlarından oluşur.
• Başkanlar kendileriyle ilgili konuların görüşüleceği toplantılara katılamazlar. Daire başkanlarının özrü halinde dairesinin en kıdemli üyesi toplantılara katılır.
• Başkanlar kurullarının görevleri madde 17’de düzenlenmiştir. Buna göre;
• Birinci Başkanlar Kurulunun Görevleri:
  • Hukuk ve ceza daireleri arasında meydana gelen görev ve iş bölümü uyuşmazlıklarını kesin karara bağlamak,
  • Fiili veya hukuki imkansızlık sebebiyle bir dairenin görevine giren işe bakamaması halinde bir başka daireyi görevlendirmek,
  • İçtihadı birleştirme görüşmelerine ve kararlarının alınmasına ilişkin olarak ilke kararları almak,
  • Birinci Başkanlık Kurulu, Yüksek Disiplin Kurulu ile Yönetim Kurulu kararlarına karşı yapılan itirazları kesin olarak karara bağlamak. Bu itirazların incelenmesinde karara katılan kurul üyesi daire başkanları Kurula katılamaz ve eksiklikler o dairenin kıdemli üyeleriyle tamamlanır. (Bu amaçla yapılan toplantılarda kararlar gizli oylanır.)
  • Kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek.
• Ceza Daireleri Başkanlar Kurulunun Görevi:
  • Ceza daireleri arasında meydana gelen görev ve işbölümü uyuşmazlıklarını karara bağlamaktır.
• Oylamanın şekli, ilgili kurullarca belirlenir.
• Başkanlar kurullarının itiraz üzerine veya doğrudan doğruya verdikleri bütün kararlar kesin olup, bu kararlar aleyhine başka bir yargı merciine başvurulamaz.

Birinci Başkanlık Kurulu

• Birinci Başkanlık Kurulu;
  • Yargıtay Birinci Başkanı,
  • Altı daire başkanı,
  • Altı Yargıtay üyesinden oluşur.
• Ayrıca;
  • Dördü daire başkanı,
  • Dördü Yargıtay üyesi olan 8 yedek üye seçilir. (m.10)
• Birinci Başkanlık Kurulunun görevleri m.18’de düzenlenmiştir. Buna göre;
  • Yeni gelen üyelerin yerlerini, dairelerin iş durumunu ve ihtiyaçlarını gözönünde tutarak belli etmek,
  • Zorunlu hallerde daire başkanı ve üyelerin dairelerini değiştirmek,
  • Yargıtay tetkik hakimlerinin çalışacakları daireleri, kurulları ve görecekleri işleri belli etmek ve gerektiğinde yerlerini değiştirmek,
  • Yargıtay Birinci Başkanı, birinci başkanvekilleri daire başkanları ve üyeleri ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcı vekilinin hakimlik vakar ve onuruna ve kişisel haysiyetlerine dokunan veya görev gereklerine uygun düşmeyen davranışlarından, kişisel ve görevle ilgili suçlardan dolayı ön veya ilk soruşturma yapmak ve bu soruşturmanın, bir daire başkanı veya üye tarafından yapılması gerektiği takdirde, hakkında soruşturma yapılacak olandan kıdemli olması koşulu ile bu görevliyi belli etmek, bu mümkün olmadığı takdirde eşit kıdemli, o da yok ise en yakın kıdemli başkan veya üyeyi görevlendirmek,
  • Yetkili merciin neresi olduğu belirtilmemiş olan yönetim işlerinin yerini belli etmek veya bu işleri yapmak,
  • Kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek.

Yüksek Disiplin Kurulu

• Yüksek Disiplin Kurulu;
  • Yargıtay Birinci Başkanı,
  • Birinci başkanvekillerinden kıdemli olanı,
  • Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı,
  • 6 üye hukuk daire başkanı,
  • 3 üye ceza daire başkanı,
  • 5 üye daire başkanı katılmayan dairelerden seçilen üyelerden oluşur.
• YDK’da ayrıca kurula katılmayan daire başkanlarından oluşan yedek üyeler ile bunlar dışındaki dairelerden seçilen yedek üyelerde bulunur. (m.11)
• Yüksek Disiplin Kurulunun görevleri şunlardır;
  • Yargıtay üyeliği vakar ve onuruna dokunan, kişisel haysiyet ve itibarını kıran veya görev icaplarına uymayan davranışlarından dolayı Yargıtay Birinci Başkanı, birinci başkanvekilleri, daire başkanları ve üyeleri ile Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekili hakkında disiplin kovuşturmasını gerektiren eylemin ağırlığına göre “Uyarma” veya “Görevden çekilmeye davet” işlemlerinden birini uygular. (m.19)

Yönetim Kurulu

• Yönetim Kurulu;
  • Yargıtay Birinci Başkanı,
  • Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı,
  • Genel Sekreter,
  • Bir asıl ve bir yedek daire başkanı (Başkanlar Kurulu seçer.),
  • Üç asıl ve iki yedek Yargıtay üyesinden (Başkanlar Kurulu seçer.) oluşur.
• Yönetim Kurulunun görevleri (m.19):
  • Hakimlik ve savcılık sınıfından olmayan Yargıtay personelinin atama ve nakil, yükselme, disiplin ve sair özlük işlerini yürütmek ve bunlarla ilgili karar ve tedbirleri almak ve yönetmelikleri yapmak,
  • Kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek.
• Yönetim Kurulu üye tamsayısıyla toplanır.